Γράφει η Liakopoulou Anta: Classical Philologist / Professor of Greek Language & Literature – Special Education Teacher (Med in Special Education Needs) – Specialized in learning difficulties and behavioral problems.
Η επιθετικότητα αποτελεί ένα πολύ σημαντικό μέρος των προβλημάτων συμπεριφοράς που αντιμετωπίζουν οι γονείς, οι παιδαγωγοί και οι ψυχολόγοι. Ο όρος «επιθετικότητα» αναφέρεται σε συμπεριφορές που έχουν ως στόχο να βλάψουν κάποιον ή να καταστρέψουν κάτι. Μπορεί να εκδηλωθεί με λόγια ή και με πράξεις. Συνήθως όμως η εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς από τα παιδιά δεν έχει αυτό τον σκοπό.
Η εκδήλωση μιας επιθετικής συμπεριφοράς τις περισσότερες φορές σηματοδοτεί ένα μήνυμα ή μια προειδοποίηση, ειδικά όταν γίνεται υπερβολική ή προβληματική. Είναι σαν ένα καμπανάκι που καταδεικνύει ότι κάτι δεν πάει καλά και ότι χρειάζεται να ζητήσουμε βοήθεια.
Πότε η επιθετικότητα των παιδιών είναι φυσιολογική;
Η εκδήλωση επιθετικότητας στα νήπια 2- 5 ετών είναι κατά ένα μεγάλο μέρος φυσιολογική και αποτελεί φυσικό και αναπόσπαστο χαρακτηριστικό της διαδικασίας κοινωνικοποίησης του παιδιού. Για παράδειγμα πολλά δίχρονα παιδιά κλωτσούν, δαγκώνουν, χτυπούν και γενικότερα συμπεριφέρονται με ανάρμοστο τρόπο, διότι αυτή την ηλικιακή περίοδο βιώνουν πολύ ισχυρά συναισθήματα και δεν είναι ακόμη σε θέση να χρησιμοποιήσουν τη γλώσσα αποτελεσματικά για να εκφραστούν. Επίσης, ένα τρίχρονο παιδί μπορεί να σπρώξει ή και να χτυπήσει τον γονέα του, επειδή βιώνει μια οδυνηρή κατάσταση, όπως ζήλια ή θυμό. Τα παιδιά 4-5 ετών ενδεχομένως να αναπτύξουν και αυτά μια επιθετική συμπεριφορά ως αποτέλεσμα της περίσσειας ενέργειας που έχουν.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Ένα από τα σημαντικότερα έργα σας ως γονείς είναι να βοηθήσετε το παιδί σας να κατανοεί και να επικοινωνεί τα συναισθήματά του με αποδεκτούς, μη βίαιους τρόπους και να του καλλιεργήσετε την ενσυναίσθηση, την ικανότητα δηλαδή να αισθάνεται τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων σαν να είναι δικά του και μέσω αυτής της ικανότητας, να κατανοεί τη συμπεριφορά τους. Αυτά δεν είναι καθόλου εύκολα. Απαιτούν πολύ χρόνο, υπομονή και εξάσκηση. Όμως, με την υποστήριξη και την καθοδήγησή σας, το παιδί σας θα μάθει να διαχειρίζεται τα έντονα συναισθήματα και τις αντιδράσεις του κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών και ετών.
Πώς να διαχειριστείτε μια επιθετική συμπεριφορά;
- Διατηρήστε την ψυχραιμία σας. Αυτό είναι το πρώτο ουσιαστικό βήμα. Πάρτε μερικές βαθιές αναπνοές. Κάντε το δικό σας “time out” για ένα ή δύο λεπτά για να ηρεμήσετε. Αν καταφέρετε να διατηρήσετε εσείς τον έλεγχο του εαυτού σας είναι πιθανότερο ότι το παιδί σας θα ηρεμήσει γρηγορότερα. Όταν είστε ταραγμένοι, αναστατωμένοι και εκνευρίζεστε με το ξέσπασμα του παιδιού σας, συχνά αυξάνεται και η ευερεθιστότητά του.
- Μη δείχνετε τον θυμό σας βάζοντας τις φωνές και λέγοντας φράσεις όπως «Δεν καταλαβαίνεις τίποτα, πάντα έτσι συμπεριφέρεσαι».
- Μην χρησιμοποιήσετε βία, διότι η βία φέρνει πάντα βία.
- Αντιμετωπίστε την κατάσταση με λογικές συνέπειες, λ.χ. αν το μικρό σας παιδί χτυπήσει κάποιο άλλο παιδάκι στην παιδική χαρά, απομακρύνετε το για λίγο το παιδί σας, ώστε να καταλάβει ότι στερήθηκε το παιχνίδι λόγω του ότι δεν συμπεριφέρθηκε σωστά. Τα πολύ μικρά παιδιά δεν κατανοούν πάντα το περιεχόμενο της φράσης «Πώς θα αισθανόσουν εσύ αν κάποιο παιδάκι σε χτυπούσε;», ενώ αντιλαμβάνεται την συνέπεια ως φυσικό επακόλουθο της μη αποδεκτής συμπεριφοράς.
- Προσφέρετε εναλλακτικές λύσεις. Προτείνετε και δείξτε στο παιδί σας αποδεκτούς τρόπους για να πετύχει το στόχο του ή να διοχετεύσει την ενέργειά του. Εάν διακόψετε τη συμπεριφορά του παιδιού σας, αλλά δεν προσφέρετε μια αποδεκτή εναλλακτική λύση, η μη αποδεκτή συμπεριφορά θα συνεχιστεί. Έτσι, για ένα παιδί που του αρέσει να χοροπηδάει πάνω στο κρεβάτι, ίσως να λειτουργήσει το να του αγοράσετε ένα τραμπολίνο ή κάποια μπάλα για να μπορεί να χοροπηδά. Αν σε ένα παιδί αρέσει να πετάει αντικείμενα με δύναμη, του προτείνουμε ένα παιχνίδι ρίχνοντας μαλακές μπάλες σε ένα καλάθι ή κουτί.
- Αποσπάστε την προσοχή του. Εάν το παιδί είναι ιδιαίτερα ανήσυχο, δοκιμάστε να τραβήξετε την προσοχή του αλλού. Αυτή είναι μια απρόβλεπτη αντίδραση που δεν περιμένει και που σχεδόν πάντα λειτουργεί στα παιδιά μικρής ηλικίας.
- Μάθετε του τρόπους διαχείρισης των έντονων συναισθημάτων του. Όταν το παιδί σας είναι πραγματικά θυμωμένο, πείτε του τι μπορεί να κάνει για να εξωτερικεύσει το θυμό του: π.χ. να πηδήξει πάνω-κάτω, να χτυπήσει ένα μαξιλάρι, να σκίσει χαρτιά, να ζωγραφίσει μια οργισμένη εικόνα, να ακούσει μουσική, ή οτιδήποτε άλλο κρίνετε εσείς κατάλληλο. Αυτό που είναι σημαντικό είναι να διδάξετε στο παιδί σας ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι για να εκφράσει τα συναισθήματά του με υγιείς τρόπους, που δεν πληγώνουν τους άλλους και να το παροτρύνετε να εφαρμόζει τακτικά αυτές τις στρατηγικές.
- Προτείνετε στο παιδί σας να κάνει ένα διάλειμμα. Μερικά παιδιά πραγματικά ηρεμούν πολύ πιο γρήγορα όταν τους δίνεται η ευκαιρία να είναι μόνα τους σε ένα ασφαλές και ήσυχο μέρος. Διαμορφώστε ένα χώρο στο δωμάτιό του, μια «ζεστή» φωλίτσα, που θα μπορεί να πηγαίνει, όταν νιώθει αναστατωμένο για να ηρεμεί. Αυτό η γωνίτσα θα ήταν ωραίο να περιέχει μια σκηνή και πολλά μαξιλάρια και αρκουδάκια για να νιώθει άνετα και χαλαρά εκεί.
- Σκεφτείτε μία ή περισσότερες καλύτερες επιλογές που το παιδί σας θα μπορούσε να κάνει την επόμενη φορά και βοηθήστε το να τις ανακαλύψει. Για παράδειγμα πείτε «εάν ο Γιώργος ξαναπάρει το αυτοκίνητο με το οποία παίζεις, τι άλλο μπορείς να κάνεις εκτός από το να τοπν χτυπήσεις;». Εάν το παιδί σας δε μπορεί να σκεφτεί κάτι (αυτό είναι πολύ φυσιολογικό στις μικρές ηλικίες), προτείνετε εσείς κάποιες στρατηγικές, όπως το να χρησιμοποιήσει τα λόγια του: «Αυτό είναι το αυτοκίνητό μου. Σε παρακαλώ να μου το δώσεις πίσω» και στη συνέχεια πείτε στο παιδί σας ότι μπορεί να προσφέρει στο Γιώργο ένα άλλο παιχνίδι.
- Υπενθυμίστε στο παιδί σας ότι μπορεί πάντα να έρθει σε σας για βοήθεια. Αφού προσφέρετε στο παιδί σας μερικές ιδέες, εκείνο θα μπορέσει πιο εύκολα να σκεφτεί μόνο του δικές του εναλλακτικές. Η ικανότητα να αντικαταστήσει μια μη αποδεκτή συμπεριφορά με μία που να είναι αποδεκτή αποτελεί βασικό τμήμα της ανάπτυξης αυτοελέγχου. Είναι επίσης μια σημαντική ικανότητα για να λειτουργεί καλά στο σχολείο και σε όλη του τη ζωή. Επίσης, έχετε υπόψη ότι η καλύτερη χρονική στιγμή για αυτην τη διαδικασία μπορεί να ποικίλει ανάλογα με το παιδί. Κάποια παιδιά μπορούν να επωφεληθούν με το να σκέφτονται το πρόβλημα αμέσως μετά το περιστατικό, ενώ άλλα χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ηρεμήσουν και είναι πιο δεκτικά σε αυτή τη διαδικασία σε μεταγενέστερο χρόνο. Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να γνωρίζει το παιδί ότι μπορεί να προστρέξει σε εσάς για βοήθεια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να του βρίσκετε συνεχώς έτοιμες λύσεις για όλα.
- Δώστε στο παιδί σας την ευκαιρία να λύσει το πρόβλημα, πριν να επέμβετε. Είτε πρόκειται για τη σωστή θέση στο κομμάτι του παζλ που κρατά, είτε για μια διαφωνία με ένα άλλο παιδί για το ποιο θα κάνει πρώτο κούνια, αφήστε το παιδί σας να προσπαθήσει να βρει μια λύση, πριν να παρέμβετε για να βοηθήσετε. Θα εκπλαγείτε όταν δείτε πόσο ικανά είναι τα παιδιά στη διαχείριση συγκρούσεων και στην αντιμετώπιση των διαφόρων προκλήσεων που αντιμετωπίζουν.
- Να είστε συνεπείς. Η συνέπεια στη συμπεριφορά σας είναι το κλειδί που θα βοηθήσει τα παιδιά να μάθουν να κάνουν τις σωστές επιλογές. Αν, κάθε φορά που ένα παιδί ρίχνει κάτω ένα παιχνίδι του, το παίρνετε πίσω για λίγα λεπτά, μαθαίνει να μην ρίχνει κάτω τα παιχνίδια του. Αλλά όταν οι κανόνες αλλάζουν διαρκώς, τότε είναι δύσκολο για τα μικρά παιδιά να κάνουν σωστές επιλογές.
- Χαρακτηρίστε τη συμπεριφορά και όχι το παιδί σας. Αποφύγετε εντελώς χαρακτηρισμούς όπως «καλό» ή «κακό» παιδί. Αντ’αυτού πείτε του «μπράβο» για κάτι που σας ικανοποίησε ή στην αντίθετη περίπτωση πείτε «αυτό που έκανες δε μου άρεσε, με ενόχλησε, με πείραξε, δεν ήταν σωστό», κ.ά.
- Προσφέρετε στο παιδί σας θετική ενίσχυση όταν δείχνει αυτοέλεγχο. Τα παιδιά θέλουν να ευχαριστούν τους μεγάλους. Όταν ανταποκρίνεστε θετικά στη συμπεριφορά τους, ενισχύετε αυτή τη συμπεριφορά αλλά και την αυτοεκτίμησή τους. Τα παιδιά που αισθάνονται καλά για τον εαυτό τους είναι πιο πιθανό να συμπεριφέρονται και με καλό τρόπο. Είναι σημαντικό να βοηθάτε τα παιδιά να βιώσουν και να κατανοήσουν τα οφέλη της καλής συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, εάν βουρτσίζουν πρόθυμα τα δόντια τους αντί να διαμαρτύρονται για αυτό, μπορείτε να αφιερώσετε λίγο περισσότερο χρόνο για να τους διαβάσετε μια επιπλέον ιστορία στο κρεβάτι πριν τον ύπνο.
Πότε πρέπει να ζητήσετε βοήθεια;
Όπως προαναφέρθηκε η επιθετική συμπεριφορά αποτελεί, σε ένα βαθμό, τυπικό μέρος της ανάπτυξης στην παιδική ηλικία. Ωστόσο, εάν η επιθετικότητα ενός παιδιού παρεμβαίνει στην ικανότητά του να αλληλεπιδρά με τους άλλους με θετικό τρόπο, στην επιθυμία του να εξερευνήσει και να μάθει, ή αν διαπιστώσετε ότι, λόγω της επιθετικής συμπεριφοράς του παιδιού σας, αποφεύγετε να το πηγαίνετε να παίξει με τα άλλα παιδιά ή να το παίρνετε μαζί σας σε διάφορες δραστηριότητες, ενδεχομένως να είναι χρήσιμη η βοήθεια ενός ειδικού.
Πηγή: www.kiath.gr
Εάν σας άρεσε το άρθρο μου, κάντε like στη σελίδα μου:https://www.facebook.com/EidikiPaidagogosAntaLiakopoulou/